1 พฤษภาคม 2568 นายพนมบุตร จันทรโชติ อธิบดีกรมศิลปากร เปิดเผยว่า เมื่อวันที่ 26 เมษายน 2568 นายเดวิด เคลเลอร์ เจ้าหน้าที่สืบสวน สำนักงานสืบสวนความมั่นคงแห่งมาตุภูมิ (Homeland Security Investigation) ได้แจ้งให้กรมศิลปากรทราบว่า พิพิธภัณฑ์ศิลปะเอเชีย ซานฟรานซิสโก สหรัฐอเมริกา ได้ทำการถอดถอนโบราณวัตถุประติมากรรมกลุ่มประโคนชัย หรือประติมากรรมจากเขาปลายบัด 2 จำนวน 4 รายการ ออกจากทะเบียนของพิพิธภัณฑ์โดยสมบูรณ์แล้ว เพื่อรอการส่งคืนประเทศไทย

โบราณวัตถุทั้ง 4 รายการ ประกอบด้วยพระโพธิสัตว์ 3 รายการ และพระพุทธรูป 1 รายการ จัดอยู่ในกลุ่มประติมากรรมที่ขุดพบใน อำเภอประโคนชัย (ปัจจุบันอยู่ในเขตอำเภอเฉลิมพระเกียรติ) จังหวัดบุรีรัมย์ และลักลอบนำออกจากประเทศไทยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2507 ไปตกอยู่ในความครอบครองของเอกชนและพิพิธภัณฑ์หลายแห่งในต่างประเทศ ภายหลังมีหลักฐานเพิ่มเติมว่าโบราณวัตถุกลุ่มดังกล่าว นายดักลาส แลตช์ฟอร์ด นายหน้าค้าโบราณวัตถุเป็นผู้ลักลอบขุดไปจากปราสาทเขาปลายบัด 2 คณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุในต่างประเทศกลับคืนสู่ประเทศไทย จึงได้จัดทำข้อมูลโบราณวัตถุกลุ่มประโคนชัยที่เก็บรักษาในพิพิธภัณฑ์ของสหรัฐอเมริกา และส่งให้นายเดวิด เคลเลอร์ เจ้าหน้าที่สืบสวน สำนักงานสืบสวนความมั่นคงแห่งมาตุภูมิ ช่วยดำเนินการติดตามกลับสู่ประเทศไทยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2560

ทั้งนี้ พิพิธภัณฑ์ศิลปะเอเชียได้พิจารณาหลักฐานที่นายเดวิด เคลเลอร์ ส่งให้พิพิธภัณฑ์และยอมรับ ว่าโบราณวัตถุดังกล่าวถูกลักลอบนำออกไปจากประเทศไทยจริง แต่เนื่องจากพิพิธภัณฑ์มีสถานะเป็นหน่วยงานของการปกครองส่วนท้องถิ่น และมีการบริหารงานโดยคณะกรรมการที่แต่งตั้งโดยเมืองซานฟรานซิสโก การถอดถอนโบราณวัตถุจากพิพิธภัณฑ์จึงเป็นไปตามระเบียบและขั้นตอนที่กำหนด โดยคณะกรรมการของทางพิพิธภัณฑ์ได้เสนอความเห็นเพื่อถอดถอนโบราณวัตถุออกจากพิพิธภัณฑ์ในขั้นแรก เมื่อปลายเดือนกันยายน 2567 และระยะที่สองเป็นการรับฟังความเห็นจากผู้มีส่วนได้เสีย และรวบรวมข้อมูลหลักฐานเพิ่มเติมภายในระยะเวลา 6 เดือน จากนั้นเป็นการประชุมครั้งสุดท้ายโดยคณะกรรมการของพิพิธภัณฑ์ที่แต่งตั้งโดยเมืองซานฟรานซิสโก ที่ได้ลงมติให้ถอดถอนโบราณวัตถุออกจากบัญชีของพิพิธภัณฑ์โดยสมบูรณ์ เมื่อวันที่ 22 เมษายน ที่ผ่านมา
นายพนมบุตร กล่าวต่อไปว่า ขั้นตอนต่อจากนี้ ทางกรมศิลปากรจะติดต่อกับสำนักงานสืบสวนความ มั่นคงแห่งมาตุภูมิ และสถานกงสุลไทย ณ นครลอสแอนเจลิส เพื่อหารือร่วมกับพิพิธภัณฑ์ศิลปะเอเชีย ซานฟรานซิสโก
เกี่ยวกับขั้นตอนและวิธีการส่งกลับคืนสู่ประเทศไทยต่อไป

สำหรับรายละเอียด ของโบราณวัตถุประติมากรรมสำริด 4 รายการ ประกอบด้วย

• พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร
  วัสดุ : สำริด
  ขนาด : 94 เซนติเมตร
  รูปแบบศิลปะ/อายุสมัย ศิลปะเขมรในประเทศไทย (ประติมากรรมกลุ่มประโคนชัย) อายุราวพุทธศตวรรษที่ 13 -14
• พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร
  วัสดุ : สำริด
  ขนาด : 69.9 เซนติเมตร
  รูปแบบศิลปะ/อายุสมัย ศิลปะเขมรในประเทศไทย (ประติมากรรมกลุ่มประโคนชัย) อายุราวพุทธศตวรรษที่ 13 -14
• พระโพธิสัตว์
  วัสดุ : สำริด
  ขนาด : 22.9 เซนติเมตร
  รูปแบบศิลปะ/อายุสมัย ศิลปะเขมรในประเทศไทย (ประติมากรรมกลุ่มประโคนชัย) อายุราวพุทธศตวรรษที่ 13 -14
• พระพุทธรูปยืน
  วัสดุ : สำริด
  ขนาด : 21.6 เซนติเมตร
  รูปแบบศิลปะ/อายุสมัย ศิลปะเขมรในประเทศไทย (ประติมากรรมกลุ่มประโคนชัย) อายุราวพุทธศตวรรษที่ 13 -14