วันที่ 27 พฤศจิกายน 2567 กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช จัดพิธีส่งมอบสัตว์ป่าของกลางไปยังสาธารณรัฐมาดากัสการ์ โดยมี นายเฉลิมชัย ศรีอ่อน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และ พ.ต.ต.ยุทธนา แพรดำ อธิบดีกรมสอบสวนคดีพิเศษ (ดีเอสไอ) เป็นผู้ส่งมอบ มี Mr. Max Andonirina FONTAINE รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาที่ยั่งยืน สาธารณรัฐมาดากัสการ์ เป็นตัวแทนรับมอบ ณ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม

นายเฉลิมชัย กล่าวว่า การดำเนินการส่งมอบสัตว์ป่าของกลาง เป็นนโยบายที่มุ่งเน้นการปราบปรามอาชญากรรมเกี่ยวกับทรัพยากรธรรมชาติ โดยเฉพาะการต่อต้านการค้าสัตว์ป่าผิดกฎหมาย ให้ความสำคัญกับสวัสดิภาพของสัตว์ป่าที่ถูกยึด โดยการดูแลอย่างเหมาะสม และส่งเสริมคุณค่าการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสัตว์ป่าในระดับสูงสุด ทั้งนี้ปัญหาการค้าสัตว์ป่าที่ผิดกฎหมายจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือระหว่างประเทศ เพื่อรับมือกับอาชญากรรมข้ามชาติที่ซับซ้อนและมีผลกระทบในวงกว้าง การร่วมมือกันในระดับสากล จึงถือเป็นกุญแจสำคัญในการสร้างความยั่งยืนให้กับทรัพยากรธรรมชาติของโลก

สำหรับสัตว์ป่าของกลางที่จะส่งคืนในครั้งนี้ เป็นสัตว์ป่าที่กรมอุทยานฯ ได้รับมอบจากกองบังคับการปราบปรามการกระทำความผิดเกี่ยวกับทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (บก.ปทส.) ซึ่งเป็นปฏิบัติการตรวจยึดสัตว์ป่าของกลางจำนวนมากที่สุดในประวัติศาสตร์ของประเทศไทย โดยจับกุมได้ที่ จ.ชุมพร เมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม 2567 จำนวนรวม 1,117 ตัว/ซาก เป็นสัตว์ป่ามีชีวิต จำนวน 1,109 ตัว ซากสัตว์ จำนวน 8 ซาก ประกอบด้วย ลีเมอร์หางวงแหวน (Lemur catta) มีชีวิตจำนวน 16 ตัว ลีเมอร์สีน้ำตาล (Eulemur fulvus) มีชีวิตจำนวน 32 ตัว เต่าแมงมุม (Pyxis arachnoides) มีชีวิตจำนวน 877 ตัว ซากจำนวน 6 ซาก และเต่าลายรัศมี (Astrochelys radiata) มีชีวิตจำนวน 184 ตัว ซากจำนวน 2 ซาก หลังการจับกุมนายอรรถพล เจริญชันษา อธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช สั่งการให้นำสัตว์ป่ามีชีวิตไปดูแลที่สถานีเพาะเลี้ยงนกน้ำบางพระ จ.ชลบุรี และมอบหมายให้สัตวแพทย์ของสำนักอนุรักษ์สัตว์ป่า กรมอุทยานฯ ดูแลตามหลักวิชาการอย่างดี มีการตรวจสุขภาพพร้อมทั้งจัดทำประวัติ และมีการฝังไมโครชิพเพื่อระบุตัวตนต่อมาสาธารณรัฐมาดากัสการ์ ได้ประสานงานขอข้อมูลคดีและขอความอนุเคราะห์ขอคืนลีเมอร์และเต่าบก เนื่องจากสัตว์ป่า ทั้ง 4 ชนิดนี้ เป็นชนิดเฉพาะถิ่น (Endemic species) ที่พบตามธรรมชาติเฉพาะในสาธารณรัฐมาดากัสการ์ มีสถานะใกล้สูญพันธุ์ และเป็นสัตว์ในบัญชีหมายเลข 1 ของอนุสัญญา CITES การลักลอบค้าสัตว์ป่าชนิดดังกล่าวในปริมาณมากส่งผลกระทบต่อการอนุรักษ์เป็นอย่างยิ่ง จึงได้หารืออย่างไม่เป็นทางการกับฝ่ายไทย ซึ่งไทยยินดีส่งคืนสัตว์ป่าของกลางโดยดำเนินการให้สอดคล้องตามระเบียบกรมอุทยานฯ ว่าด้วยการดำเนินการแก่สัตว์ป่า ซากสัตว์ป่า หรือผลิตภัณฑ์จากซากสัตว์ป่า และค่าใช้จ่ายในการดูแลสัตว์ป่า พ.ศ.2565  

ระหว่างนั้นเมื่อวันที่ 7 มิถุนายน 2567 รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาที่ยั่งยืน สาธารณรัฐมาดากัสการ์ มาเยือนประเทศไทยและเข้าเยี่ยมรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม เพื่อหารือกรณีการส่งคืนสัตว์ป่า และเข้าเยี่ยมชมสัตว์ป่าของกลาง รวมถึงหารือกับผู้แทนหน่วยงานของประเทศไทยเร่งรัดการดำเนินการรวบรวมพยานหลักฐานและส่งคืนสัตว์ป่าของกลางโดยเร็ว ฝ่ายไทยจึงจัดประชุมหน่วยงานที่เกี่ยวข้องและมีมติคืนสัตว์ป่าของกลางที่มีชีวิตให้แก่สาธารณรัฐมาดากัสการ์โดยเร็ว เพื่อบรรเทาความเสียหายแก่สัตว์ป่าจากการตายลง คณะกรรมการดำเนินการแก่สัตว์ป่า ซากสัตว์ป่า หรือผลิตภัณฑ์จากซากสัตว์ป่าฯ มีมติเห็นชอบการส่งคืนสัตว์ป่าของกลางที่มีชีวิต

ส่วนซากสัตว์ป่าให้ทำลาย ทั้งนี้เนื่องจากคดีนี้จัดเป็นคดีอาชญากรรมระหว่างประเทศด้านสัตว์ป่า บก. ปทส. จึงได้โอนความรับผิดชอบคดีไปยังกรมสอบสวนคดีพิเศษ (DSI) เป็นคดีพิเศษ แต่เนื่องจากคดียังไม่สิ้นสุดดีเอสไอและสถานีเพาะเลี้ยงนกน้ำบางพระ จึงร่วมกันเก็บตัวอย่างทางชีววิทยาของสัตว์ป่าของกลางเพื่อใช้เป็นพยานหลักฐาน จากนั้นมอบให้กรมอุทยานฯ พิจารณาดำเนินการคืนสัตว์ป่าของกลางได้ตามระเบียบของกรมอุทยาน ฯ ที่อนุญาตให้เจ้าหน้าที่สามารถดำเนินการและจัดการกับสัตว์ป่าของกลางได้ก่อนสิ้นสุดคดี

กรมอุทยานฯ จึงได้ประสานกับสาธารณรัฐมาดากัสการ์เพื่อส่งคืนสัตว์ป่าของกลางที่มีชีวิตจำนวนรวม 961 ตัว ประกอบด้วย ลีเมอร์หางวงแหวน (Lemur catta) จำนวน 16 ตัว ลีเมอร์สีน้ำตาล (Eulemur fulvus) จำนวน 31 ตัว เต่าแมงมุม (Pyxis arachnoides) จำนวน 759 ตัว และเต่าลายรัศมี (Astrochelys radiata) จำนวน 155 ตัว อย่างไรก็ตาม เนื่องจากปริมาณสัตว์ป่ามีจำนวนมากทำให้ไม่สามารถขนส่งพร้อมกันได้ในคราวเดียว จึงได้กำหนดแบ่งการขนส่งออกเป็น 3 รอบ โดยรอบแรกเริ่มวันที่ 28 พฤศจิกายน 2567

นายอรรถพล กล่าวเพิ่มเติมว่า เส้นทางลักลอบขนสัตว์ป่าเป็นเส้นทางประจำที่จะเข้ามาทางจังหวัดสตูล ซึ่งเป็นเส้นทางสุ่มเสี่ยงที่จะมีการกระทำความผิดอยู่แล้ว ต้องขอบคุณทุกหน่วยงานทั้งในประเทศและระหว่างประเทศ รวมถึงเครือข่ายนานาชาติข้ามภูมิภาค ภายใต้อนุสัญญาไซเตส ล่าสุดได้มีการพูดคุยกับอัยการเพิ่มเติมถึงการขยายผลสืบสวนสอบสวน รวมถึงความผิดตาม พ.ร.บ.ฟอกเงินที่เป็นฐานความผิดตาม พ.ร.บ.คุ้มครองสัตว์ป่าด้วย โดยอัยการเจ้าของคดีได้เดินทางไปที่มาดากัสการ์ เพื่อไปสอบปากคำและหาข้อมูลเพิ่มเติมทางคดี สิ่งสำคัญคือการหาหลักฐานให้ได้มากที่สุดเพื่อนำไปสู่บุคคลที่อยู่เบื้องหลังขบวนการ และบุคคลที่เป็นผู้สั่งซื้อสัตว์เหล่านี้เข้ามา โดยพบว่ามีทั้งใช้ไทยเป็นจุดปล่อยสินค้า และส่งยังประเทศที่สาม ส่วนใหญ่ในเอเชีย พบว่าบางตัวมีราคาสูงถึง 300,000 บาท เนื่องจากลิเมอร์เป็นสัตว์ที่พบได้เฉพาะมาดากัสการ์ที่เดียวในโลก รวมถึงเต่าดาวรัศมีและเต่าดาวแมงมุมด้วย จึงทำให้มีราคาแพง เพราะหายาก